-
1 cotta
Cotta, Roman cognomen -
2 circumspicio
circum-spicio, spexī, spectum, ere (circum u. specio), rings umherblicken, I) v. intr. u. (altlat.) v. refl. sich rings umsehen, rings umherblicken od. -schauen, rundum sehen, -schauen, 1) eig.: circumspicio: nemo (est), Ter.: circumspicio; nusquam (es), Ter.: circumspicit ille atque, ubi sit, quaerit, Ov.: qui in auspicium adhibetur nec suspicit nec circumspicit, Cic.: pavidum primo nusquam circumspicientem aut respicientem secutum, Liv.: diversi circumspicimus od. circumspiciunt, Pacuv. fr. u. Verg.: circumspicit (sieht sich [ängstlich] ringsum), aestuat, Cic.: usque eo te diligis et magnifice circumspicis (blickst stolz um dich her), ut etc., Cic.: circumspicere fratrem, Sen. rhet.: late circumspiciendi libertas, eine weite freie Aussicht, Quint. – m. folg. Frage- od. Finalsatz, Than. circumspicedum, num quis est, sermonem nostrum qui aucupet. Theur. Tutum probest. Than. Circumspice etiam (noch einmal). Theur. Nemost, Plaut.: atque suus coniunx, ubi sit, circumspicit, Ov.: circumspicedum, ne quis nostro hic auceps sermoni siet, Plaut.: u. (altlat.) reflex., Call. Circumspicedum te ne quis adsit arbiter. Meg. Non est. Call. Sed quaeso identidem circumspice, Plaut. trin. 146 sq. – 2) übtr., sich (mit dem geistigen Auge) überall umsehen, Umschau halten, m. folg. indir. Fragesatz, circumspicite celeriter animo, qui sint rerum exitus consecuti, Cic. de legg. 2, 42: vide, quaere, circumspice, si quis est forte ex ea provincia, qui te nolit perisse, Cic. Verr. 3, 180: cum circumspicerent patres, quosnam consules facerent, longe ante alios eminebat C. Claudius Nero, Liv. 27, 34, 1. – II) v. tr.: A) rings umhersehen auf usw., rings ansehen, rings betrachten, rings in Augenschein nehmen, rings übersehen, rings überblicken, 1) eig.: urbis situm, Liv.: montibus fluminibusque clausam regionem, Liv.: lucos, Ov.: oculis Phrygia agmina, Verg.: ne ex medio quidem cornua sua, Liv.: de septem totum orbem montibus, Ov.: sua, Liv.: habitum suum, Plin. ep.: amictus, Ov.: u. so se, sich rings betrachten, Varr. sat. Men. 490. – v. lebl. Subjj., in latus omne patens turris circumspicit undas, Ov. her. 6, 69. – 2) übtr., etw. im Geiste allseitig betrachten = genau (wohl) beachten, -erwägen, -überlegen, genau (wohl) zusehen, circumspicite paulisper mentibus vestris hosce ipsos homines, Cic.: circumspicite procellas, Cic.: haec et talia circumspicienda sunt in omni officio, Cic.: c. omnia membra rei publicae, Cic.: omnes imperii vires, Liv.: omnia, Cic.: dicta factaque, Liv.: omnia pericula, Cic.: infrequentiam militum, Tac. – u. c. se = einen Blick auf sich werfen, erwägen, wer man sei, Cic. parad. 4, 30; od. = auf sich achten, für sich sorgen, Auct. b. Afr. 47, 2: u. so Romanus sermo magis se circumspicit (achtet mehr auf sich selbst, ist umsichtiger) et aestimat praebetque aestimandum, Sen. ep. 40, 11. – m. folg. indir. Fragesatz, Cic. Mur. 13. Sall. hist. fr. 2, 41 (50) § 10 (= orat. Cottae § 10). Sen. ep. 70, 5. Calp. ecl. 5, 95. – m. folg. ut od. ne u. Konj. = darauf achten, daß od. daß nicht, c. diligenter, ut etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 3. § 10: c. timidā mente, ut etc., Ov. trist. 1, 1, 87: c. curiose, ne etc., Cels. 5, 26. no. 1: circumspice, ne etc., Calp. ecl. 5, 73. – B) nach einem Ggstde. umherblicken, umherschauen, rings sich umsehen, 1) eig.: visum ab se Ambiorigem in fuga, Caes.: fragorem, Stat.: Athin, Verg.: saxum ingens, Verg.: regionem, quā evaderet, Frontin. – 2) übtr., sich nach etw. umsehen = etw. ausfindig zu machen od. aufzutreiben suchen, alium arietem, Verg.: rhetorem Latinum, praeceptores, Plin. ep.: externa auxilia, Tac.: autumno tecta et recessum, Liv.: occasionem, Sen.: fugam, Tac. u. Iustin.: reliqua eius consilia animo, Caes.: tuta consilia, Iustin. – m. Dat. (wem? für wen?), diem bello, auf einen für den Kr. günstigen Zeitpunkt lauern, Sall. fr.: locum fugae, Curt.: sedes sibi aptas, Mela: peregrinos sibi reges, Iustin. – / Synkop. Perf. circumspexti, Ter. adelph. 689: u. Infinit. circumspexe, Varr. sat. Men. 490.
-
3 exitus
exitus, ūs, m. (exeo), das Herausgehen, der Ausgang, griech. εξοδος, I) eig. u. meton.: A) eig.: α) der Pers.: reditum mihi gloriosum iniuria tua dedit, non exitum calamitosum, Cic.: omni exitu et pabulatione interclusi, Caes.: m. ab u. Abl., ne exitus inclusis ab urbe esset, Liv. 38, 4, 6. – Plur., singulorum hominum occultos exitus asservare, Caes. – β) lebl. Ggstde.: exitus introitusque elementis redditus, Lucr.: ex. faustus (classis), Abfahrt, Lucr.: fit liber minus exitus amni, Ausfluß, Lucr.: septem exitus Istri, Val. Flacc.: (tibiae) recto exitu graviorem spiritum reddunt, Quint. – B) meton., der Ausgang, als Ort, aedificii, Nep.: quod (posticum) devium maximi atque occultissimi exitus erat, Liv.: ex. paludis, Mündung, Plin.: exitus cibi, After, Plin. – Plur., septem exitus ex domo fecerat, Liv. – II) übtr.: A) im allg.: quae plurimos exitus dant ad eiusmodi digressionem, die die meiste Veranlassung zu solchen Ausschweifungen (in der Rede) darbieten, Cic. de or. 2, 312. – cum exitus (Auskunft, Aufschluß) ab utroque datur conturbato errantique regi, Cic. de fin. 5, 63. – B) insbes.: 1) der Ausgang = das Ende, Ziel, a) im allg.: ex. orationis (Ggstz. principium), Cic.: adducta ad exitum quaestio est, Cic.: exitum alci rei imponere, Liv. – quae (fuga) ipsa exitum non habebat, zu keinem Ziele führte, Cic. – hic fuit oppugnationis exitus, Caes.: in exitu est meus consulatus, Cic.: in exitu iam annus erat, Liv.: exitu superioris anni, Liv. – ex. vitae, Nep., mortis, Dict., ex. vitae mortisque, Vell. (vgl. Deder. Dict. 4, 15). – exitum (ein Grab) facere alci, Corp. inscr. Lat. 8, 1213. – verba, quae casus habent in exitu similes, Varro LL. – Plur., causae rerum atque exitus, Cic.: perditae civitates hos solent exitus exitiales habere, letzte Stadien, die zum Untergang führen, Cic.: tristes exitus habere, Cic.: habent exitus aut in a aut in e, Varro LL. – b) insbes.: α) wie εξοδος, der Ausgang = letzte Teil einer Tragödie, die Katastrophe, mimi, fabulae, Cic. Cael. 65: ut tragici poëtae, cum explicare argumenti exitum non potestis, gleichs. den Knoten des Stückes nicht lösen könnt, Cic. de nat. deor. 1, 53. – β) prägn., das Ende = das Lebensende, Seiani, Plin.: avunculi, Plin. ep.: humanus, Cic. – Plur., nonnumquam bonos exitus habent boni, Cic. – 2) wie εξοδος, der Endpunkt, die Schlußerklärung, das Resultat, worauf eine Rede, eine Beratung usw. hinausläuft, exitus fuit orationis, Caes.: ut nullus exitus imponeretur sermonibus, sodaß man immer noch zu keinem Endpunkte (Resultate) kommen konnte, Liv.: disceptatio sine exitu fuit, Liv. – 3) der Ausgang = der Erfolg, das Resultat, das Schicksal, das etwas hat, eventus atque ex. rerum, Cic.: ex. futuri temporis, Hor.: Cottae consilium quem haberet exitum, Caes.: cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli, Cic. – Plur., haec omnia meliores exitus habebunt, Cic. – Sprichw., exitus acta probat, Ov. her. 2, 85.
-
4 ingenium
ingenium, iī, n. (in u. gigno), die angeborene, natürliche Art u. Beschaffenheit, Natur, I) einer Sache (vgl. Fabri Sall. or. Cottae § 9), arvorum, Verg.: campi, Tac.: loci caelique, Tac.: lactis, Gell.: caeli mores solique ingenia, Plin.: loci, Sall.: oris et vultus, natürliche Gesichtsbildung, Plin.: ingenio (= sponte suā) arbusta ubi nata sunt, Naev. tr. fr.: constabat (insulas) suopte ingenio alimenta mortalibus gignere, Sall. fr. – II) eines Menschen, A) in bezug auf das Gemüt, 1) im allg., die Naturanlage, das Temperament, die Sinnes- u. Gemütsart, das Herz, der Charakter, novi ingenium mulierum, Ter.: ingenium bonum, liberale, durum, inhumanum, Ter.: mobile, Plin. ep.: ingeniorum ferocia, Vell.: antiquum ingenium obtines, alte Art, Ter.: ingenio suo vivere, Liv.: suo ingenio uti, Tac.: redire ad ingenium, auf die alten Sprünge kommen, Ter.: fretus ingenio eius, auf sein gutes Herz, Plaut. – 2) insbes., der angeborene Mut, ing. forte, Enn. ann. 414: firmum, Enn. fr. scen. 25: nullum est ingenium tantum neque cor tam ferum, quod non labascat linguā, mitescat malo, Acc. tr. 684: quinque elegit, quorum ingenia validissima erant, Sall. Iug. 103, 2: augete ingenium viris fortibus, Sall. hist. fr. 1, 48 (51), 20. – B) in bezug auf Intelligenz: 1) im allg., die angeborene Fähigkeit, natürliche Anlage, der natürliche Verstand, Kopf, tardum, acerrimum, acutum, magnum, Cic.: pulcherrimum, Plin. ep.: ingenii acies, Nep., ingenii acumen, scharfer, durchdringender V., Cic.: promptus ingenio, ein fähiger Kopf, Liv.: cum ingenio (mit Verstand) versari in alqa re, Cic.: extremi ingenii esse, ein gar arger Schwachkopf, ganz unfähig sein, Liv.: ingenio (Anlage) egregio ad miserias natus sum, Ter. – 2) insbes., Begabung, Scharfsinn, Erfindungsgeist, Phantasie u. geistiges Talent, Geist, Witz, a) eig.: accusatoris, Cic.: ad fingendum, Cic.: aemulandi, Solin.: nam et animi et ingenii celeres quidam motus esse debent, Gemüt u. Phantasie müssen eine gewisse Beweglichkeit besitzen, Cic.: Plur., cum ipsi doctrinā et ingeniis abundarent, Cic.: certis ingeniis inmorari et innutriri oportet, Sen. – b) meton.: α) v. der Pers. selbst, Begabung, Geist, Talent, Cic. Brut. 147; de rep. 2, 2. Liv. 21, 4, 3: Plur., Vell. 1, 16, 2 u. 17, 5 u.a. Sen. ad Polyb. 27, 1. Suet. Aug. 89, 3 u. Vesp. 18. – β) eine sinnreiche Erfindung, ein sinnreicher, kluger Einfall, exquisita ingenia cenarum, sinnreich ausgewählte Gerichte, Plin. pan. 49, 7. – / Mask. Nbf. Akk. ingenium mitem, Ven. Fort. carm. 4, 26, 15.
-
5 insperans
īn-spērāns, antis (in u. spero), nicht hoffend, wider Hoffen, insperanti mihi et Cottae, sed valde optanti utrique nostrum cecĭdit, ut etc., Cic.: fierent nuptiae insperante hoc, Ter. – insperans aetas, Corp. inscr. Lat. 10, 5495.
-
6 laudo
laudo, āvī, ātum, āre (laus), loben, lobend anerkennen, lobend gutheißen, preisen (Ggstz. castigare, vituperare, reprehendere, culpare, accusare), Passiv laudari, gelobt-, anerkannt werden, Anerkennung finden, I) eig.: A) im allg.: eorum consilium, Nep.: approbata laudataque Cottae sententia, Cic. – laudare alqm, Cic.: (alqm) ob ea ob quae gratias agerem, Plin. ep.: alqm alci, einen gegen jmd., Ter.: laudari alci, von jmd., Cic.: laudare laudibus, Cic.: laudare coram in os (griech. κατὰ στόμα επαινειν), ins Gesicht loben, Ter. adelph. 269: so auch laudare in faciem, Lact. 3, 14, 7. – m. in u. Abl. der Pers. (an jmd.), id maxime in Agrippina laudare, quod (daß sie) Germanici nepotem secum traheret, dignum prorsus imperatoriā fortunā, Tac. ann. 12, 2. – m. in u. Abl. der Sache (bei, wegen), in quo tuum consilium nemo potest non maxime (höchlich) laudare, Cic. ep. 4, 7, 2: ut ad peiora iuvenes laude ducuntur, ita laudari in bonis malent, Quint. 5, 12, 22: vgl. Krüger Quint. 10, 1, 9. Keil de emend. Plin. epp. 2. p. 15. – im Passiv m. Dat. pers. (= von jmd.), Lucifer laudatur Veneri, Sil. 7, 640. – Passiv laudor m. Infin., exstinxisse nefas laudabor, Verg. Aen. 2, 585 sq.: doctas posuisse figuras laudatur, Pers. 1, 86 sq. – absol., abi, laudo u. bl. laudo, du hast deine Sache gut gemacht! recht so! schön! Plaut. asin. 704; Curc. 670; trin. 830. Ter. adelph. 564. – Plur. Partiz. Präs. subst., prava laudantium sermo, Lobhudelei, Sen. ep. 123, 9. – B) insbes.: 1) alqm = a) einem Angeklagten ein günstiges Zeugnis geben, jmdm. eine Schutzrede halten, Cic. ep. 1, 9, 19. Ascon. in Cic. Scaur. 46. p. 24, 24 K. – b) einem Toten eine Leichenrede halten, alqm, Cic. Muren. 76. Plin. ep. 2, 1, 6: corpus in foro positum, Aur. Vict. de vir. ill. 10, 7: alqm e more pro rostris, Suet. Caes. 6, 1: alqm pro contione, Suet. Cal. 15, 1: alqm scripto meo (nach meinem Konzept), Cic. ad Q. fr. 3, 8, 5. – c) glücklich preisen, beneidenswert finden, beneiden, agricolam laudat iuris peritus, Hor.: mit obj. Genet., alqm leti (wegen usw.), Sil. 4, 259. – 2) alqd, ein Arzneimittel lobend gutheißen, anpreisen, apri cerebrum contra serpentes, Plin.: alqd ad etc., Plin. – II) übtr., jmd. anführen, nennen, erwähnen, zitieren, auctores, Cic.: alqm testem, Plaut.: alqm auctorem, Cic. – / Parag. Infin. Pass. laudarier, Enn. ann. 560. Ter. adelph. 535 zw. Hor. sat. 1, 2, 35. – PAdi. laudandus s. bes.
-
7 Anerkennung
Anerkennung, aestimatio (gehörige Würdigung). – probatio. approbatio. comprobatio (Gutheißung, Ggstz. improbatio, m. subj. Genet., z. B. appr. audientium; m. obj. Genet., z. B. prob. ingenii: u. appr. testium). – confessio (Eingeständnis, z. B. tacita: u. m. subj. Genet., illorum: mit obj. Genet., errati sui). – laus (Lob, lobende A., mit subj. Genet., z. B. bonorum). – honos (ehrenvolle A.). – iudicium (das anerkennende Urteil, mit subj. Genet., z. B. bonorum). – testimonium (anerkennendes Zeugnis, z. B. honorificum civitatis). – auch umschr. durch die Verba unter »anerkennen«, z. B. nach A. der Meinung des Kotta, approbatā laudatāque Cottae sententiā. – jmdm. A. abnötigen, abzwingen, ab alqo invito exprimere laudem: jmdm. die A. vorenthalten, alqm testimonio fraudare. – es findet etw. allgemeine A., alqd gratum est omnibus: es findet etwas bei jmd. nicht die verdiente A., alcis rei alqs gratiam non refert. – aus A. für jmd., alcis nomine (jmds. wegen); honoris alcis causā (aus persönlicher Rücksicht für jmd.).
-
8 circumspicio
circum-spicio, spexī, spectum, ere (circum u. specio), rings umherblicken, I) v. intr. u. (altlat.) v. refl. sich rings umsehen, rings umherblicken od. -schauen, rundum sehen, -schauen, 1) eig.: circumspicio: nemo (est), Ter.: circumspicio; nusquam (es), Ter.: circumspicit ille atque, ubi sit, quaerit, Ov.: qui in auspicium adhibetur nec suspicit nec circumspicit, Cic.: pavidum primo nusquam circumspicientem aut respicientem secutum, Liv.: diversi circumspicimus od. circumspiciunt, Pacuv. fr. u. Verg.: circumspicit (sieht sich [ängstlich] ringsum), aestuat, Cic.: usque eo te diligis et magnifice circumspicis (blickst stolz um dich her), ut etc., Cic.: circumspicere fratrem, Sen. rhet.: late circumspiciendi libertas, eine weite freie Aussicht, Quint. – m. folg. Frage- od. Finalsatz, Than. circumspicedum, num quis est, sermonem nostrum qui aucupet. Theur. Tutum probest. Than. Circumspice etiam (noch einmal). Theur. Nemost, Plaut.: atque suus coniunx, ubi sit, circumspicit, Ov.: circumspicedum, ne quis nostro hic auceps sermoni siet, Plaut.: u. (altlat.) reflex., Call. Circumspicedum te ne quis adsit arbiter. Meg. Non est. Call. Sed quaeso identidem circumspice, Plaut. trin. 146 sq. – 2) übtr., sich (mit dem geistigen Auge) überall umsehen, Umschau halten, m. folg. indir. Fragesatz, circumspicite celeriter animo, qui sint rerum exitus con-————secuti, Cic. de legg. 2, 42: vide, quaere, circumspice, si quis est forte ex ea provincia, qui te nolit perisse, Cic. Verr. 3, 180: cum circumspicerent patres, quosnam consules facerent, longe ante alios eminebat C. Claudius Nero, Liv. 27, 34, 1. – II) v. tr.: A) rings umhersehen auf usw., rings ansehen, rings betrachten, rings in Augenschein nehmen, rings übersehen, rings überblicken, 1) eig.: urbis situm, Liv.: montibus fluminibusque clausam regionem, Liv.: lucos, Ov.: oculis Phrygia agmina, Verg.: ne ex medio quidem cornua sua, Liv.: de septem totum orbem montibus, Ov.: sua, Liv.: habitum suum, Plin. ep.: amictus, Ov.: u. so se, sich rings betrachten, Varr. sat. Men. 490. – v. lebl. Subjj., in latus omne patens turris circumspicit undas, Ov. her. 6, 69. – 2) übtr., etw. im Geiste allseitig betrachten = genau (wohl) beachten, -erwägen, -überlegen, genau (wohl) zusehen, circumspicite paulisper mentibus vestris hosce ipsos homines, Cic.: circumspicite procellas, Cic.: haec et talia circumspicienda sunt in omni officio, Cic.: c. omnia membra rei publicae, Cic.: omnes imperii vires, Liv.: omnia, Cic.: dicta factaque, Liv.: omnia pericula, Cic.: infrequentiam militum, Tac. – u. c. se = einen Blick auf sich werfen, erwägen, wer man sei, Cic. parad. 4, 30; od. = auf sich achten, für sich sorgen, Auct. b. Afr. 47, 2: u. so Romanus sermo magis se circumspicit (achtet mehr auf————sich selbst, ist umsichtiger) et aestimat praebetque aestimandum, Sen. ep. 40, 11. – m. folg. indir. Fragesatz, Cic. Mur. 13. Sall. hist. fr. 2, 41 (50) § 10 (= orat. Cottae § 10). Sen. ep. 70, 5. Calp. ecl. 5, 95. – m. folg. ut od. ne u. Konj. = darauf achten, daß od. daß nicht, c. diligenter, ut etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 3. § 10: c. timidā mente, ut etc., Ov. trist. 1, 1, 87: c. curiose, ne etc., Cels. 5, 26. no. 1: circumspice, ne etc., Calp. ecl. 5, 73. – B) nach einem Ggstde. umherblicken, umherschauen, rings sich umsehen, 1) eig.: visum ab se Ambiorigem in fuga, Caes.: fragorem, Stat.: Athin, Verg.: saxum ingens, Verg.: regionem, quā evaderet, Frontin. – 2) übtr., sich nach etw. umsehen = etw. ausfindig zu machen od. aufzutreiben suchen, alium arietem, Verg.: rhetorem Latinum, praeceptores, Plin. ep.: externa auxilia, Tac.: autumno tecta et recessum, Liv.: occasionem, Sen.: fugam, Tac. u. Iustin.: reliqua eius consilia animo, Caes.: tuta consilia, Iustin. – m. Dat. (wem? für wen?), diem bello, auf einen für den Kr. günstigen Zeitpunkt lauern, Sall. fr.: locum fugae, Curt.: sedes sibi aptas, Mela: peregrinos sibi reges, Iustin. – ⇒ Synkop. Perf. circumspexti, Ter. adelph. 689: u. Infinit. circumspexe, Varr. sat. Men. 490.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > circumspicio
-
9 exitus
exitus, ūs, m. (exeo), das Herausgehen, der Ausgang, griech. εξοδος, I) eig. u. meton.: A) eig.: α) der Pers.: reditum mihi gloriosum iniuria tua dedit, non exitum calamitosum, Cic.: omni exitu et pabulatione interclusi, Caes.: m. ab u. Abl., ne exitus inclusis ab urbe esset, Liv. 38, 4, 6. – Plur., singulorum hominum occultos exitus asservare, Caes. – β) lebl. Ggstde.: exitus introitusque elementis redditus, Lucr.: ex. faustus (classis), Abfahrt, Lucr.: fit liber minus exitus amni, Ausfluß, Lucr.: septem exitus Istri, Val. Flacc.: (tibiae) recto exitu graviorem spiritum reddunt, Quint. – B) meton., der Ausgang, als Ort, aedificii, Nep.: quod (posticum) devium maximi atque occultissimi exitus erat, Liv.: ex. paludis, Mündung, Plin.: exitus cibi, After, Plin. – Plur., septem exitus ex domo fecerat, Liv. – II) übtr.: A) im allg.: quae plurimos exitus dant ad eiusmodi digressionem, die die meiste Veranlassung zu solchen Ausschweifungen (in der Rede) darbieten, Cic. de or. 2, 312. – cum exitus (Auskunft, Aufschluß) ab utroque datur conturbato errantique regi, Cic. de fin. 5, 63. – B) insbes.: 1) der Ausgang = das Ende, Ziel, a) im allg.: ex. orationis (Ggstz. principium), Cic.: adducta ad exitum quaestio est, Cic.: exitum alci rei imponere, Liv. – quae (fuga) ipsa exitum non habebat, zu keinem Ziele führte, Cic. – hic fuit oppugnationis exitus,————Caes.: in exitu est meus consulatus, Cic.: in exitu iam annus erat, Liv.: exitu superioris anni, Liv. – ex. vitae, Nep., mortis, Dict., ex. vitae mortisque, Vell. (vgl. Deder. Dict. 4, 15). – exitum (ein Grab) facere alci, Corp. inscr. Lat. 8, 1213. – verba, quae casus habent in exitu similes, Varro LL. – Plur., causae rerum atque exitus, Cic.: perditae civitates hos solent exitus exitiales habere, letzte Stadien, die zum Untergang führen, Cic.: tristes exitus habere, Cic.: habent exitus aut in a aut in e, Varro LL. – b) insbes.: α) wie εξοδος, der Ausgang = letzte Teil einer Tragödie, die Katastrophe, mimi, fabulae, Cic. Cael. 65: ut tragici poëtae, cum explicare argumenti exitum non potestis, gleichs. den Knoten des Stückes nicht lösen könnt, Cic. de nat. deor. 1, 53. – β) prägn., das Ende = das Lebensende, Seiani, Plin.: avunculi, Plin. ep.: humanus, Cic. – Plur., nonnumquam bonos exitus habent boni, Cic. – 2) wie εξοδος, der Endpunkt, die Schlußerklärung, das Resultat, worauf eine Rede, eine Beratung usw. hinausläuft, exitus fuit orationis, Caes.: ut nullus exitus imponeretur sermonibus, sodaß man immer noch zu keinem Endpunkte (Resultate) kommen konnte, Liv.: disceptatio sine exitu fuit, Liv. – 3) der Ausgang = der Erfolg, das Resultat, das Schicksal, das etwas hat, eventus atque ex. rerum, Cic.: ex. futuri temporis, Hor.: Cottae consilium quem haberet exitum, Caes.: cum esset————incertus exitus et anceps fortuna belli, Cic. – Plur., haec omnia meliores exitus habebunt, Cic. – Sprichw., exitus acta probat, Ov. her. 2, 85. -
10 ingenium
ingenium, iī, n. (in u. gigno), die angeborene, natürliche Art u. Beschaffenheit, Natur, I) einer Sache (vgl. Fabri Sall. or. Cottae § 9), arvorum, Verg.: campi, Tac.: loci caelique, Tac.: lactis, Gell.: caeli mores solique ingenia, Plin.: loci, Sall.: oris et vultus, natürliche Gesichtsbildung, Plin.: ingenio (= sponte suā) arbusta ubi nata sunt, Naev. tr. fr.: constabat (insulas) suopte ingenio alimenta mortalibus gignere, Sall. fr. – II) eines Menschen, A) in bezug auf das Gemüt, 1) im allg., die Naturanlage, das Temperament, die Sinnes- u. Gemütsart, das Herz, der Charakter, novi ingenium mulierum, Ter.: ingenium bonum, liberale, durum, inhumanum, Ter.: mobile, Plin. ep.: ingeniorum ferocia, Vell.: antiquum ingenium obtines, alte Art, Ter.: ingenio suo vivere, Liv.: suo ingenio uti, Tac.: redire ad ingenium, auf die alten Sprünge kommen, Ter.: fretus ingenio eius, auf sein gutes Herz, Plaut. – 2) insbes., der angeborene Mut, ing. forte, Enn. ann. 414: firmum, Enn. fr. scen. 25: nullum est ingenium tantum neque cor tam ferum, quod non labascat linguā, mitescat malo, Acc. tr. 684: quinque elegit, quorum ingenia validissima erant, Sall. Iug. 103, 2: augete ingenium viris fortibus, Sall. hist. fr. 1, 48 (51), 20. – B) in bezug auf Intelligenz: 1) im allg., die angeborene Fähigkeit, natürliche Anlage, der natürliche Verstand, Kopf,————tardum, acerrimum, acutum, magnum, Cic.: pulcherrimum, Plin. ep.: ingenii acies, Nep., ingenii acumen, scharfer, durchdringender V., Cic.: promptus ingenio, ein fähiger Kopf, Liv.: cum ingenio (mit Verstand) versari in alqa re, Cic.: extremi ingenii esse, ein gar arger Schwachkopf, ganz unfähig sein, Liv.: ingenio (Anlage) egregio ad miserias natus sum, Ter. – 2) insbes., Begabung, Scharfsinn, Erfindungsgeist, Phantasie u. geistiges Talent, Geist, Witz, a) eig.: accusatoris, Cic.: ad fingendum, Cic.: aemulandi, Solin.: nam et animi et ingenii celeres quidam motus esse debent, Gemüt u. Phantasie müssen eine gewisse Beweglichkeit besitzen, Cic.: Plur., cum ipsi doctrinā et ingeniis abundarent, Cic.: certis ingeniis inmorari et innutriri oportet, Sen. – b) meton.: α) v. der Pers. selbst, Begabung, Geist, Talent, Cic. Brut. 147; de rep. 2, 2. Liv. 21, 4, 3: Plur., Vell. 1, 16, 2 u. 17, 5 u.a. Sen. ad Polyb. 27, 1. Suet. Aug. 89, 3 u. Vesp. 18. – β) eine sinnreiche Erfindung, ein sinnreicher, kluger Einfall, exquisita ingenia cenarum, sinnreich ausgewählte Gerichte, Plin. pan. 49, 7. – ⇒ Mask. Nbf. Akk. ingenium mitem, Ven. Fort. carm. 4, 26, 15.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ingenium
-
11 insperans
īn-spērāns, antis (in u. spero), nicht hoffend, wider Hoffen, insperanti mihi et Cottae, sed valde optanti utrique nostrum cecĭdit, ut etc., Cic.: fierent nuptiae insperante hoc, Ter. – insperans aetas, Corp. inscr. Lat. 10, 5495.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > insperans
-
12 laudo
laudo, āvī, ātum, āre (laus), loben, lobend anerkennen, lobend gutheißen, preisen (Ggstz. castigare, vituperare, reprehendere, culpare, accusare), Passiv laudari, gelobt-, anerkannt werden, Anerkennung finden, I) eig.: A) im allg.: eorum consilium, Nep.: approbata laudataque Cottae sententia, Cic. – laudare alqm, Cic.: (alqm) ob ea ob quae gratias agerem, Plin. ep.: alqm alci, einen gegen jmd., Ter.: laudari alci, von jmd., Cic.: laudare laudibus, Cic.: laudare coram in os (griech. κατὰ στόμα επαινειν), ins Gesicht loben, Ter. adelph. 269: so auch laudare in faciem, Lact. 3, 14, 7. – m. in u. Abl. der Pers. (an jmd.), id maxime in Agrippina laudare, quod (daß sie) Germanici nepotem secum traheret, dignum prorsus imperatoriā fortunā, Tac. ann. 12, 2. – m. in u. Abl. der Sache (bei, wegen), in quo tuum consilium nemo potest non maxime (höchlich) laudare, Cic. ep. 4, 7, 2: ut ad peiora iuvenes laude ducuntur, ita laudari in bonis malent, Quint. 5, 12, 22: vgl. Krüger Quint. 10, 1, 9. Keil de emend. Plin. epp. 2. p. 15. – im Passiv m. Dat. pers. (= von jmd.), Lucifer laudatur Veneri, Sil. 7, 640. – Passiv laudor m. Infin., exstinxisse nefas laudabor, Verg. Aen. 2, 585 sq.: doctas posuisse figuras laudatur, Pers. 1, 86 sq. – absol., abi, laudo u. bl. laudo, du hast deine Sache gut gemacht! recht so! schön! Plaut. asin. 704; Curc. 670; trin.————830. Ter. adelph. 564. – Plur. Partiz. Präs. subst., prava laudantium sermo, Lobhudelei, Sen. ep. 123, 9. – B) insbes.: 1) alqm = a) einem Angeklagten ein günstiges Zeugnis geben, jmdm. eine Schutzrede halten, Cic. ep. 1, 9, 19. Ascon. in Cic. Scaur. 46. p. 24, 24 K. – b) einem Toten eine Leichenrede halten, alqm, Cic. Muren. 76. Plin. ep. 2, 1, 6: corpus in foro positum, Aur. Vict. de vir. ill. 10, 7: alqm e more pro rostris, Suet. Caes. 6, 1: alqm pro contione, Suet. Cal. 15, 1: alqm scripto meo (nach meinem Konzept), Cic. ad Q. fr. 3, 8, 5. – c) glücklich preisen, beneidenswert finden, beneiden, agricolam laudat iuris peritus, Hor.: mit obj. Genet., alqm leti (wegen usw.), Sil. 4, 259. – 2) alqd, ein Arzneimittel lobend gutheißen, anpreisen, apri cerebrum contra serpentes, Plin.: alqd ad etc., Plin. – II) übtr., jmd. anführen, nennen, erwähnen, zitieren, auctores, Cic.: alqm testem, Plaut.: alqm auctorem, Cic. – ⇒ Parag. Infin. Pass. laudarier, Enn. ann. 560. Ter. adelph. 535 zw. Hor. sat. 1, 2, 35. – PAdi. laudandus s. bes. -
13 certē
certē adv. with comp. [certus], really, surely, assuredly, actually, certainly, as a fact: fuit certe id aequum: ea certe vera sunt, admitted facts: qui certius explorata referant, L.: Si reperire vocas amittere certius, O.: o dea certe, V.: Certe edepol nutricem video, T. — Esp., in answers: estne hic ipsus? et certe is est, T.: num is est Cluentius? certe non est. — In confirmation, no doubt, of course, certainly: venerat, ut opinor, haec res in iudicium. Certe: atqui vis in foro versata est. Certe, admitted.—Of belief, without doubt, with assurance, confidently, surely, certainly: iste certe statuerat non adesse: de casu Cottae certius ex captivis cognoscit, Cs.—With scio, to have no doubt, be sure: ex litteris certe scire potuistis: (legiones) comprobaturas esse certe scio. — Ironic.: Regium certe genus Maeret, no doubt, H.: credo fore qui... inponant, certe quibus videtur, etc., men who no doubt think, etc., S.—Restrictive, at least, yet certainly, but surely: Si non ipsā re tibi istuc dolet, simulare certe est hominis, T.: res fortasse verae, certe graves: desilite, milites... ego certe meum officium praestitero, Cs.: quo quid sit beatius, mihi certe in mentem venire non potest: si tibi fortuna non dedit... at natura certe dedit: maior haec praeda, sed illa impudentia certe non minor: hoc vero edictum certe silentio non potest praeteriri: vestrae quidem certe vitae prospiciam, Cs. (quidem emphasizes the preceding word, while certe belongs to the whole clause): bona femina, locuples quidem certe: sed alias ubi sit animus; certe quidem in te est (quidem emphasizes certe).* * *surely, certainly, without doubt, really; at least/any rate, in all events -
14 paulus
paulus (not paull-), adj. [PAV-], little, small: paulo sumptu, T.—As subst n., a little, trifle: quasi vero paulum intersiet, T.: supplici, T.: lucri, T.: paulum huic Cottae tribuit partium, allotted a small part of his defence: ubi paulum nescio quid superest, Iu.: post paulum, in a little while, Cs.* * *Ipaula, paulum ADJlittle; small; (only a) small amount/quantity of/little bit ofII -
15 adprobo
I.To assent to as good, to regard as good, to approve, to favor (freq. and class.; syn.: probo, laudo): id si non fama adprobat, * Ter. Phorm. 4, 5, 12:II.(populus Romanus) meum jus jurandum unā voce et consensu approbavit,
Cic. Pis. 3, 7:approbatā laudatāque Cottae sententiā,
id. Sest. 34, 74:aliquid magno clamore,
id. Arch. 10, 24:legiones clamore donum adprobantes,
Liv. 7, 37; 7, 41:consilium vehementer adprobare,
Cic. ad Q. Fr. 3, 4 et saep.—So of the gods, to allow a thing to take place, to favor (cf. admitto, II. B.):quod actum est di adprobent,
Cic. Fam. 2, 15; 1, 9, 19:musis omnibus adprobantibus,
id. ib. 7, 23, 2; cf. Plaut. Am. prol. 13.—To show as being good and true, to make evident, to prove, demonstrate, confirm, establish:III.hoc autem nihil attinet approbari,
Cic. Inv. 1, 36 fin.:innocentiam adprobare,
Tac. A. 1, 44:excusationem,
id. Agr. 42.—With acc. and inf.:vivere eos approbant,
Plin. 9, 57, 83:quo magis degenerāsse eum a civili more approbaret,
Suet. Aug. 17:Cajo talem et se et exercitum approbavit, ut, etc.,
Suet. Galb. 6 al. —Aliquid alicui adprobare, to make good to one, to render acceptable, satisfactory:opus manu factum regi adprobavit,
Vitr. 9, 3:prima castrorum rudimenta duci adprobavit,
his first military duties he learned to the satisfaction of his commander, Tac. Agr. 5; Dig. 19, 2, 24; cf. Herz. ad Caes. B. G. 7, 63. -
16 approbo
I.To assent to as good, to regard as good, to approve, to favor (freq. and class.; syn.: probo, laudo): id si non fama adprobat, * Ter. Phorm. 4, 5, 12:II.(populus Romanus) meum jus jurandum unā voce et consensu approbavit,
Cic. Pis. 3, 7:approbatā laudatāque Cottae sententiā,
id. Sest. 34, 74:aliquid magno clamore,
id. Arch. 10, 24:legiones clamore donum adprobantes,
Liv. 7, 37; 7, 41:consilium vehementer adprobare,
Cic. ad Q. Fr. 3, 4 et saep.—So of the gods, to allow a thing to take place, to favor (cf. admitto, II. B.):quod actum est di adprobent,
Cic. Fam. 2, 15; 1, 9, 19:musis omnibus adprobantibus,
id. ib. 7, 23, 2; cf. Plaut. Am. prol. 13.—To show as being good and true, to make evident, to prove, demonstrate, confirm, establish:III.hoc autem nihil attinet approbari,
Cic. Inv. 1, 36 fin.:innocentiam adprobare,
Tac. A. 1, 44:excusationem,
id. Agr. 42.—With acc. and inf.:vivere eos approbant,
Plin. 9, 57, 83:quo magis degenerāsse eum a civili more approbaret,
Suet. Aug. 17:Cajo talem et se et exercitum approbavit, ut, etc.,
Suet. Galb. 6 al. —Aliquid alicui adprobare, to make good to one, to render acceptable, satisfactory:opus manu factum regi adprobavit,
Vitr. 9, 3:prima castrorum rudimenta duci adprobavit,
his first military duties he learned to the satisfaction of his commander, Tac. Agr. 5; Dig. 19, 2, 24; cf. Herz. ad Caes. B. G. 7, 63. -
17 avidus
ăvĭdus, a, um, adj. [1. aveo], longing eagerly for something (either lawful or unlawful), desirous, eager, earnest, greedy (diff. from avarus, q. v.).I.In gen., constr. with gen., in with acc., dat., or absol.(α).With gen.:(β).cibi,
Ter. Eun. 5, 4, 16:Romani semper appetentes gloriae praeter ceteras gentes atque avidi laudis,
Cic. Imp. Pomp. 3, 7:festinatio victoriae avida,
id. Phil. 3, 1; so,potentiae, honoris, divitiarum,
Sall. J. 15, 4:avidissimus privatae gratiae, id. H. Fr. (Orat. Cottae ad Popul. p. 245 Gerl.): turba avida novarum rerum,
Liv. 1, 8, 6:avidus poenae (sc. sumendae),
id. 8, 30, 13:libidinum,
Hor. C. 1, 18, 11:futuri,
id. A. P. 172 et saep.:belli gerundi,
Sall. J. 35, 3: malefaciundi, id. H. Fr. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 343 (p. 251, n. 116 Gerl.):avidior properandi,
id. H. Fr. 4, 30 Gerl.:videndi,
Ov. M. 10, 56 et saep.— Poet. with inf. (inst. of gen. of gerund.):avidi committere pugnam,
Ov. M. 5, 75:cognoscere amantem,
id. ib. 10, 472:Chaos innumeros avidum confundere mundos,
Luc. 6, 696 al. —A. more remote gen. relation is found in Lucr.:Humanum genus est avidum nimis auricularum,
in respect of, Lucr. 4, 594.—With in with acc.:* (γ).avida in novas res ingenia,
Liv. 22, 21, 2:avidae in direptiones manus,
id. 5, 20, 6.—With dat.:(δ).servorum manus subitis avidae,
Tac. H. 1, 7.—Absol. and transf. to inanimate things:II.ita sunt avidae (aures meae), etc.,
Cic. Or. 29, 104:avidi cursus frena retentat equi,
Ov. P. 3, 9, 26:avidae libidines,
Cic. Sen. 12, 39:amor,
Cat. 68, 83:cor,
Ov. Tr. 3, 11, 58:pectus,
id. H. 9, 161:amplexus,
id. M. 7, 143.—EspA.Eager for gain, avaricious, covetous, greedy of money, = avarus:B.me dices avidum esse hominem,
Plaut. Ps. 5, 2, 34; id. Aul. prol. 9; 3, 5, 12; id. Bacch. 2, 3, 43:Sed habet patrem quendam avidum, miserum atque aridum,
Ter. Heaut, 3, 2, 15:divitiasque Conduplicant avidi,
Lucr. 3, 71:aliquantum ad rem avidior,
Ter. Eun. 1, 2, 51:grati animi, non appetentis, non avidi signa proferri perutile est,
Cic. de Or. 2, 43, 182; id. Rosc. Com. 7 fin.:avidae manus heredis,
Hor. C. 4, 7, 19 al. —Eager for food, hungry, greedy, voracious, gluttonous:C.Avidos vicinum funus et aegros Exanimat,
Hor. S. 1, 4, 126:convivae,
id. ib. 1, 5, 75: Noli avidus esse in omni epulatione, * Vulg. Eccli. 37, 32.— Poet.:Efficit ut largis avidum mare fluminis undis,
insatiable, Lucr. 1, 1031:Exitio est avidum mare nautis,
Hor. C. 1, 28, 18:morbus,
Lucr. 6, 1236:manus Mortis,
Tib. 1, 3, 4:ignis,
Ov. M. 9, 234; 12, 280:flammae,
id. ib. 9, 172:morsus,
id. ib. 4, 724 et saep.—In Lucr. of space as swallowing up objects, wide, large, vast:a.Inde avidei partem montes silvaeque ferarum Possedere,
Lucr. 5, 202: avido complexu quem tenet aether id. 2, 1066; so id. 5, 470.— Adv., eagerly, greedily, etc.Anteclass. form ăvĭdĭter: invadere pocula, Val. Antias ap. Arn. 5, p. 155; so App.: merum ventri ingurgitare, Met. 4, p. 145, 27.—b.Class. form ăvĭdē: ab ludis animus atque aures avent avide exspectantes mentium, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 83 Müll. (Trag. v. 71 Vahl.); Lucr. 4, 1108:adripere Graecas litteras,
Cic. Sen. 8, 26:adpetere aliquid,
id. ib. 20, 72:exspectare aliquid,
id. Att. 12, 40; 16, 10:jam bibit avide,
Suet. Tib. 59:pransus,
Hor. S. 1, 6, 127 al. — Comp.:avidius se in voluptates mergere,
Liv. 23, 18, 11:procurrere,
id. 34, 15, 4:avidius vino ciboque corpora onerant,
id. 41, 2, 13:vesci,
Suet. Calig. 18.— Sup.:avidissime exspectare aliquid,
Cic. Phil. 14, 1:credere aliquid,
Plin. 5, 1, 1, § 4:adprehendere palmam,
id. 14, 22, 28, § 147. -
18 detraho
dē-trăho, xi, ctum, 3 ( inf. perf. sync. detraxe, Plaut. Trin. 3, 3, 15), v. a., to draw or take off, draw away, draw or take down; to pull down; to take away, remove, withdraw (class. and very freq.).I.Lit.A.In gen.(α).With acc. and de or ex with abl.:(β).crumenam sibi de collo,
Plaut. Truc. 3, 1, 7:anulum de digito,
Ter. Heaut. 4, 1, 38:aliquem de curru,
Cic. Cael. 14 fin. et saep.:aliquem ex cruce,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6; so,stramenta e mulis,
Caes. B. G. 7, 45, 2:homines ex provinciis,
Cic. Prov. Cons. 1; cf.:inimicum ex Gallia,
id. ib. 8, 19:Hannibalem ex Italia,
Liv. 29, 20;aliquem pedibus e tribunali,
Suet. Rhet. 6 et saep.—With acc. and dat.:(γ).nudo vestimenta detrahere me jubes,
Plaut. As. 1, 1, 79:alicui anulum,
Ter. Hec. 5, 3, 31:vestem alicui,
id. Eun. 4, 4, 40:amiculum alicui,
Cic. N. D. 3, 34, 83:torquem alicui,
id. Fin. 1, 7, 23:loricam alicui,
Verg. A. 5, 260 et saep.: tegumenta scutis, Caes. B. G. 2, 21, 5:frenos equis,
Liv. 4, 33 et saep.:virum equo,
Liv. 22, 47; cf.:aliquem in transvehendo,
Suet. Aug. 38.With acc. alone: vestimenta, Cato ap. Gell. 10, 3, 17:(δ).veste detracta,
Cic. Brut. 75, 262:soccos detrahunt (servi),
Ter. Heaut. 1, 1, 72:detractis insignibus imperatoris,
Caes. B. C. 3, 96, 3:vestem,
Cic. Brut. 75, 262;statuas,
Just. 38, 8, 12.—With ad, in, or trans:B.castella trans Euphraten,
Tac. A. 15, 17 et saep.:aliquem in judicium,
Cic. Mil. 8, 38; cf.:aliquem ad accusationem,
id. Clu. 68, 179:aliquem ad aequum certamen,
Liv. 22, 13:tauros ad terram cornibus,
Suet. Claud. 21; cf.: naves ad terram, Auct. B. Alex. 10 fin.:dominationem in carcerem et catenas,
Flor. 1, 24, 3.—In partic.1.In medic. lang., to purge, Cels. 2, 10 fin.; Plin. 27, 7, 28, § 48 et saep.—2.With the accessory idea of depriving or diminishing, to remove, withdraw, take away a thing from any one; to draw off, remove, take away from any thing.(α).With acc. and de or ex with abl.:(β).multa de suis commodis,
Cic. Lael. 16, 57:aliquid de summa,
Lucr. 3, 513; cf. Cic. Verr. 2, 3, 78, § 181:aliquid ex ea summa,
id. Att. 10, 5; and:nihil de vivo,
id. Fl. 37:ex tertia acie singulas cohortes,
Caes. B. C. 3, 89, 3; cf.:detractis cohortibus duabus,
id. B. G. 3, 2, 3.—With acc. and dat.:(γ).cum ei eidem detraxisset Armeniam,
Cic. Div. 2, 37 fin.:scuto militi detracto,
Caes. B. G. 2, 25:coronam capiti,
Liv. 38, 47; cf. Hor. S. 1, 10, 48:auxilia illi,
Caes. B. G. 6, 5, 5:fasces indigno (opp. deferre),
Hor. Ep. 1, 16, 34 et saep.:pellem hostiae,
to flay, Vulg. Levit. 1, 6.—With acc. and ab with abl.:II.aliquid ab homine,
Cic. Off. 3, 6, 30.—Trop.A.In gen., to pull down, to lower (very rarely):B.regum majestatem ab summo fastigio ad medium,
Liv. 37, 45, 18:superbiam,
Vulg. Isa. 23, 9.—Far more freq.,In partic. (acc. to no. I. B. 2.), to withdraw, take away, take; to lower in estimation, disparage, detract from.(α).With de or ex:(β).detractis de homine sensibus,
Cic. Fin. 1, 9, 30; cf.:quicquam de nostra benevolentia,
id. Fam. 5, 2 fin.:tantum sibi de facultate,
id. Brut. 70 fin.; cf.:studiose de absentibus detrahendi causa, severe dicitur,
id. Off. 1, 37, 134:de ipso, qui scripsit, detrahi nihil volo,
Cic. Pis. 29, 71: aliquid de aliquo, Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7:de hoc senatu detrahere,
Cic. Rab. Perd. 7, 20; so,de aliquo,
id. Att. 11, 11 fin.; Nep. Chabr. 3, 3:de se,
Cic. Ac. 2, 5, 15; cf.:de rebus gestis alicujus,
Nep. Timol. 5, 3:quantum detraxit ex studio, tantum amisit ex gloria,
Cic. Brut. 67, 236; cf. id. Div. ap. Caecil. 15, 49; id. Fam. 1, 5, a.—With dat.:(γ).nihil tibi detraxit senatus nisi, etc. (opp. dare),
id. ib. 1, 5, b; cf.opp. concedere,
id. de Or. 2, 71; Quint. 11, 1, 71:honorem debitum ordini,
Cic. Verr. 2, 4, 11:illam opinionem maerenti,
id. Tusc. 3, 31, 76:auctoritatem Cottae,
Quint. 6, 5, 10:fidem sibi,
id. 2, 17, 15; 5, 7, 4 al.:errorem animis,
Ov. M. 2, 39:multum alicui,
Nep. Eum. 1, 2:regi,
Vulg. Eccles. 10, 20.—Absol.:C.aliquid dicere detrahendae spoliandaeque dignitatis alicujus gratia,
Cic. Cael. 2 et saep.:laudis simulatione detrahitur,
Quint. 8, 6, 55; id. 12, 9, 7.—To withhold:ususfructus in mancipanda proprietate detrahi potest,
Gai. Inst. 2, 33. -
19 duplico
dū̆plĭco, āvi, ātum, 1 (u long, Verg. E. 2, 67), v. a. [duplex], to double (class.)I.Lit.:II.numerum dierum,
Cic. N. D. 1, 22; so,numerum,
id. Rep. 2, 20 (twice); Caes. B. G. 4, 36, 2; Tac. H. 2, 30:modum hastae,
Nep. Iphicr. 1 fin.:exercitum,
Cic. Att. 5, 18, 2; cf.copias,
Liv. 7, 7:fructum,
Varr. R. R. 1, 69, 1; cf.:reditum pretio,
Col. 12, 52, 2:rem,
Pers. 6, 78:stipendium legionibus in perpetuum,
Suet. Caes. 26:tributa,
id. Vesp. 16:verba,
i. e. to repeat, Cic. Or. 39, 135 (with iterare); id. Part. 6, 20 sq.; also, to form a bipartite word, to compound (e. g. androgynus):faciliore ad duplicanda verba Graeco sermone,
Liv. 27, 11.—Transf.A.(Acc. to duplex, I. B. 3.), to double, i. e. to enlarge, augment, increase:B.mobilitas duplicatur,
Lucr. 6, 337:duplicato ejus diei itinere,
Caes. B. C. 3, 76 fin.; cf.cursu,
id. ib. 3, 92, 2:et sol crescentes decedens duplicat umbras,
Verg. E. 2, 67; cf. Ov. M. 11, 550:duplicata nimbo flumina,
id. Am. 1, 9, 11:ut in dies magis magisque haec nascens de me duplicetur opinio,
Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2: curam, Sall. Or. Cottae, p. 245 ed. Gerl.; cf. sollicitudines, Lucei. in Cic. Fam. 5, 14, 2: bellum, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. E. 2, 67.—In poets and in post-Aug. prose meton. (effectu pro causa), to double up, to bow, bend a person or thing: nos duplicat timos, Naev. ap. Non. p. 487 (Trag. v. 45 Rib.):C.duplicato poplite,
Verg. A. 12, 927:corpus frigore,
Val. Max. 5, 1, 1 ext.:virum dolore,
Verg. A. 11, 645; Ov. M. 6, 293; Stat. Th. 3, 89; 6, 859.—To double by dividing, to split in two, tear apart, tear (late Lat.):capillum,
Cels. 7, 7, 8:vesicam,
id. 7, 26, 2 fin. al.—Hence, * dū̆plĭcāto, adv., twice as much:degredi,
Plin. 2, 17, 14, § 76. -
20 oculus
ŏcŭlus (sync. oclus, Prud. steph. 10, 592 dub.), i, m. [kindr. with Sanscr. akshi and aksha, from the root ītsh, videre; Gr. ossomai, osse; Goth. augō; Germ. Auge; Engl. eye], an eye.I.Lit.:B.quae (natura) primum oculos membranis tenuissimis vestivit et saepsit... sed lubricos oculos fecit et mobiles,
Cic. N. D. 2, 57, 142; cf. Cels. 7, 7, 13; Plin. 11, 37, 52, § 139 sq.; Cic. de Or. 3, 59, 221:venusti,
id. Tusc. 5, 16, 46:eminentes,
prominent, id. Vatin. 2, 4:oculi tanquam speculatores,
id. N. D. 2, 57, 140:acuti,
id. Planc. 27, 69:maligni,
Verg. A. 5, 654:minaces,
Luc. 2, 26: oculos conicere in aliquem, to cast or fix one's eyes upon, Cic. Clu. 19, 54:oculos conjecit in hostem,
Verg. A. 12, 483: adicere alicui rei, to cast one's eyes upon, glance at:ad eorum ne quem oculos adiciat suos,
Plaut. As. 4, 1, 24; to covet, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 37:adicere ad rem aliquam,
id. Agr. 2, 10, 25:de aliquo nusquam deicere,
to never turn one's eyes away from, to regard with fixed attention, id. Verr. 2, 4, 15, § 33:deicere ab aliquā re,
to turn away, id. Phil. 1, 1, 1:in terram figere,
to fix one's eyes upon the ground, Tac. H. 4, 72:deicere in terram,
to cast down to, Quint. 1, 11, 9:demittere,
Ov. M. 15, 612:erigere,
id. ib. 4, 146: attollere. Verg. A. 4, 688; Ov. M. 2, 448:circumferre,
id. ib. 6, 169:premere,
Verg. A. 9, 487: deponere, to fix, Hor C. 1, 36, 18:distorquere,
id. S. 1, 9, 65:spargere,
to direct hither and thither, Pers. 5, 33:oculis cernere,
to see with one's own eyes, Nep. Timol. 2, 2:oculos auferre spectanti,
to blind the eyes of an observer, to cheat him before his eyes, Liv. 6, 15 fin.: ponere sibi aliquid ante oculos. i. e. to imagine to one's self any thing, Cic. Agr. 2, 20, 53:proponere oculis suis aliquid,
id. Sest. 7, 17:esse ante oculos,
to be before one's eyes, id. Lael. 11, 38: res posita in oculis, and ante oculos, that lies before one's eyes, is apparent, evident:de rebus ante oculos positis,
id. Ac. 1, 2, 5:omnia sunt enim posita ante oculos,
id. de Or. 1, 43, 192:inque meis oculis candida Delos erat,
before my eyes, Ov. H. 21, 82: vivere in oculis, habitare in oculis, to live in the sight of, in the presence of, in intercourse with:in maximā celebritate atque in oculis civium quondam viximus,
Cic. Off. 3, 1, 3:habitavi in oculis,
id. Planc. 27, 66; cf.:in foro palam Syracusis in ore atque in oculis provinciae,
id. Verr. 2, 2, 33, § 81; Liv. 22, 12; 35, 10; Tac. H. 4, 77:habere in oculis,
to keep in sight, to watch, observe, Plaut. Ps. 3, 2, 66:in oculis omnium submergi,
Curt. 9, 4, 11:se ante oculos suos trucidari sinerent,
Liv. 2, 6, 2; 4, 14, 5; Auct. Her. 4, 36, 48: ab oculis alicujus abire (ire), to leave one's presence:Abin' hinc ab oculis?
Plaut. Trin. 4, 2, 147; id. Truc. 2, 5, 24; Sen. Ep. 36, 10; cf.:ab oculis recedere,
Plin. Ep. 2, 1, 11:ab oculis concedere,
Cic. Cat. 1, 7, 17:(angues) conspecti repente ex oculis abierunt,
out of sight, Liv. 25, 16, 2:prodigii species ex oculis elapsa,
id. 26, 19, 7:(avem) ablatam ex oculis,
Tac. H. 2, 50:facesserent propere ex urbe ab ore atque oculis populi Romani,
Liv. 6, 17, 8:sub oculis alicujus,
before a person's eyes, in his presence, Caes. B. C. 1, 71; Vell. 2, 79, 4:sub oculis domini esse,
Col. 9, 5, 2:quos honores sub oculis tuis gessit,
Plin. Ep. 10, 11, 2:sub avi oculis necari,
Just. 1, 4, 5; Flor. 4, 7, 8:hostes sub oculis erant,
Liv. 22, 14, 3; 26, 38, 9:sub oculis Caesaris,
Tac. A. 2, 35: hunc oculis suis nostrarum numquam quisquam vidit, with his own eyes, i. e. actually, in person, Ter. Eun. 4, 4, 10:numquam ante hunc diem meis oculis eam videram,
id. Hec. 5, 4, 23: ad oculum, for display, to be seen:non ad oculum servientes,
Vulg. Eph. 1, 18; id. Col. 3, 22.—As a term of endearment, the apple of my eye, my darling:ubi isti sunt quibus vos oculi estis, quibus vitae estis, quibus deliciae?
Plaut. Ps. 1, 2, 46:bene vale, ocule mi!
id. Curc. 1, 3, 47 —Hence, in a double sense:par oculorum in amicitiā M. Antonii triumviri,
Suet. Rhet. 5.—The ancients swore by their eyes:si voltis per oculos jurare, nihilo magis facietis,
Plaut. Men. 5, 9, 1.—Transf.1.The power of seeing, sight, vision: ut eum quoque oculum, quo bene videret, amitteret, lost, i. e. became blind, Cic. Div. 1, 24, 48:2.oculos perdere,
id. Har. Resp. 18, 37:restituere alicui,
Suet. Vesp. 7; cf.:oculis usurpare rem,
i. e. see, Lucr. 1, 301.—A luminary, said of the sun and stars ( poet. and in post-Aug. prose): mundi oculus. i. e. the sun, Ov. M. 4, 228:3.stellarum oculi,
Plin. 2, 5, 4, § 10.—A spot resembling an eye, as on a panther's hide, a peacock's tail, etc., Plin. 8, 17, 23, § 62:4.pavonum caudae,
id. 13, 15, 30, § 96. —So arch. t. t.:oculus volutae,
Vitr. 3, 5. —Of plants.a.An eye, bud, bourgeon: oculos imponere, i. e. to bud, inoculate, Verg. G. 2, 73:b.gemmans,
Col. 4, 24, 16.—A bulb or knob on many roots, on the reed, etc.:c.harundinis,
Cato, R. R. 6, 3; Varr. R. R. 1, 24, 3:seritur harundo bulbo radicis, quem alii oculum vocant,
Plin. 17, 20, 33, § 144.—A plant, called also aizoum majus, Plin. 25, 13, 102, § 160. —II.Trop.A.A principal ornament: hi duo illos oculos orae maritimae effoderunt ( Corinth and Carthage), Cic. N. D. 3, 38, 91:B.ex duobus Graeciae oculis,
i. e. Athens and Sparta, Just. 5, 8, 4.—The eye of the soul, the mind's eye:eloquentiam quam nullis nisi mentis oculis videre possumus,
Cic. Or. 29, 101:acrioribus mentis oculis intueri,
Col. 3, 8, 1:oculos pascere re aliquā,
to feast one's eyes on any thing, Cic. Verr. 2, 5, 26, § 65; cf.:concupiscentia oculorum,
Vulg. 1 Joh. 2, 16: fructum oculis (dat.) capere ex aliquā re, Nep. Eum. 11, 2: oculi dolent, the eyes ache, i. e. one is afflicted by something seen, Ter. Ph. 5, 8, 64; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1; cf.:pietas, pater, oculis dolorem prohibet,
i. e. forbids me to take offence, Plaut. As. 5, 1, 4: in oculis, in the eye, i. e. in view, hoped or expected:frumenti spes, quae in oculis fuerat, utrosque frustrata pariter,
Liv. 26, 39, 23:acies et arma in oculis erant,
Curt. 3, 6, 3:Philotae supplicium in oculis erat,
id. 8, 6, 21:esse in oculis,
to be beloved, esteemed, Cic. Att. 6, 2, 5:esse in oculis multitudinis,
id. Tusc. 2, 26, 63: ferre, gestare in oculis, to love, esteem, value:oderat tum, cum, etc....jam fert in oculis,
id. Phil. 6, 4, 11:rex te ergo in oculis,
Ter. Eun. 3, 1, 11: aequis oculis videre, i. e. contentedly, with satisfaction (like aequo animo), Curt. 8, 2, 9: ante oculos, in mind, in view:mors ante oculos debet esse,
Sen. Ep. 12, 6; Plin. Ep. 3, 16, 6; also plain, obvious:simul est illud ante oculos,
Cic. de Or. 2, 85, 349:sit ante oculos Nero,
i. e. set him before you, consider him, Tac. H. 1, 16: ante oculos habere, to keep in mind (post-class.):habe ante oculos hanc esse terram,
Plin. Ep. 8, 24, 4:mortalitatem,
id. ib. 2, 10, 4; Just. 5, 6, 1; for which (late Lat.) prae oculis: prae oculis habere terrorem futuri judicii, Greg. M. Ep. 2, 48;3, 27 al.: nec jam fas ullum prae oculis habent,
Amm. 30, 4, 18: ob oculos versari, to be before the mind, etc.:mors (ei) ob oculos versatur,
Cic. Rab. Post. 14, 39; Liv. 28, 19, 14; cf.:usu versatur ante oculos vobis Glaucia,
Cic. Rosc. Am. 35, 98; id. Fin. 2, 22, 75; 5, 1, 3; id. Dom. 55, 141; Liv. 34, 36, 6: ponere aliquid ante oculos, to call up in mind, imagine, etc.:eā (translatione) utimur rei ante oculos ponendae causā,
Auct. Her. 4, 34, 45:ora eorum ponite vobis ante oculos,
Cic. Phil. 13, 2, 4:calamitatem Cottae sibi ante oculos ponunt,
Caes. B. G. 6, 37:exsilium Cn. Marci sibi proponunt ante oculos,
Liv. 2, 54, 6:conjurationem ante oculos ponere,
id. 24, 24, 8:studia eorum vobis ante oculos proponere,
Auct. Her. 4, 36, 48;rarely: constituere sibi aliquid ante oculos,
Cic. Cael. 32, 79; Aug. Serm. 233, 3: ante oculos ponere (proponere), with ellips. of dat. of person, Cic. Marc. 2, 5; id. Deiot. 7, 20; id. Phil. 2, 45, 115; 11, 3, 7; id. N. D. 1, 41, 114:nec a re publicā deiciebam oculos,
id. Phil. 1, 1, 1.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
COTTA — I. COTTA Italis corruptâ voce, forte a Crocota, dicitur tunica talaris ac manuleata olim, postea brevior facta, scissis et laxe fluentibus manicis, alibi stricta corpori, et brachiis pressa; quales Cardinalium et Clericorum Augustinianorum: alibi … Hofmann J. Lexicon universale
Julius Caesar — For other uses, see Julius Caesar (disambiguation). Gaius Julius Caesar Dictator of the Roman Republic … Wikipedia
Carl Sigismund Kunth — (June 18, 1788 – March 22, 1850), also Karl Sigismund Kunth or anglicized as Charles Sigismund Kunth, was a German botanist. He is known for being one of the first to study and categorise plants from the American continents, publishing Nova… … Wikipedia
Trackway — A trackway is an ancient route of travel for people and/or animals. In biology, a trackway can be a set of impressions in the soft earth, usually a set of footprints, left by an animal. A fossil trackway is the fossilized imprint of a trackway.… … Wikipedia
Diadectidae — Temporal range: Late Carboniferous – Early Permian, 305–271 Ma … Wikipedia
Aurelia Cotta — Image of Aurelia Cotta from Promptuarii Iconum Insigniorum (1553) Aurelia Cotta or Aurelia (May 21, 120 BC – July 31, 54 BC) was the mother of Roman dictator Gaius Julius Caesar (100 BC – 44 BC). Contents … Wikipedia
Louis-Claude Marie Richard — Louis Claude Richard Pour les articles homonymes, voir Richard. Louis Claude Marie Richard, né à Versailles le 19 septembre 1754 et mort à Paris le 6 juin 1821, est un botaniste français. La famille Richard se consacre depuis… … Wikipédia en Français
Louis Claude Marie Richard — Louis Claude Richard Pour les articles homonymes, voir Richard. Louis Claude Marie Richard, né à Versailles le 19 septembre 1754 et mort à Paris le 6 juin 1821, est un botaniste français. La famille Richard se consacre depuis… … Wikipédia en Français
Louis Claude Richard — Pour les articles homonymes, voir Richard. Louis Claude Marie Richard, né à Versailles le 19 septembre 1754 et mort à Paris le 6 juin 1821, est un botaniste français. La famille Richard se consacre depuis plusieurs générations … Wikipédia en Français
Louis claude Marie Richard — Louis Claude Richard Pour les articles homonymes, voir Richard. Louis Claude Marie Richard, né à Versailles le 19 septembre 1754 et mort à Paris le 6 juin 1821, est un botaniste français. La famille Richard se consacre depuis… … Wikipédia en Français
Rich. — Louis Claude Richard Pour les articles homonymes, voir Richard. Louis Claude Marie Richard, né à Versailles le 19 septembre 1754 et mort à Paris le 6 juin 1821, est un botaniste français. La famille Richard se consacre depuis… … Wikipédia en Français